Caz Sakinleri

Jan Garbarek, 1947, Norveç

Garbarek’in müzik kariyeri 1961 yılının bir sabahında biraz da rastlantısal bir biçimde başlamıştır. Radyoda John Coltrane’nin “Countdown” parçası çalmaktadır ve bu andan itibaren, aslında daha önce bırakın cazı müzikle bile doğru dürüst ilgilenmemiş olan, Garbarek’in hayatı yön değiştirir. Daha sonra bu kaydın bir kopyasını bulur ve her gün onu dinlemeye ve sonrasında da çalmaya başlar. O günler için şöyle demektedir: “Her sabah önce giyinir, sonra kahvaltımı yapar, sonra da dişlerimi fırçalardım ve bu esnada arkada hep Coltrane çalardı.” Bulduğu bir saksafon kitabından parmaklarını nereye koyacağını öğrenir ve “bebop” ve “post-bop” tarzlarında çalmaya başlar. 1962’de amatör bir saksafon yarışmasında birincilik alır. Bu andan itibaren de müzik kariyeri hızlı bir biçimde gelişmeye başlar ve sadece müziğe odaklanabilmek için Oslo Üniversitesi’ni bırakır.

Garbarek’i diğer caz müzisyenlerinden ayıran en önemli şey onun müziğe yaklaşım biçimidir. O Amerika’ya gitmeyi reddeder ve klasik caz olarak nitelendirebileceğimiz müziğin dışında bir caz türü geliştirir. Bu türe, kuzey, buzullara ait ya da buzlu, yoğun, atmosferik, duygusal gibi nitelendirmeler yakıştırılmıştır. Şöyle demektedir: “Önceleri Coltrane, Albert Ayler ve Archie Shepp gibi çalıyordum fakat sonra aniden bir şeyi fark ettim. Onlar gibi çalarken tükendiğimi hissettim çünkü benim içinde bulunduğum çevre ve koşullar tamamen caz geleneğinin dışındaydılar. Bu duyguyu kabullenmek benim için zor oldu fakat o andan itibaren, bu tür bir müziği daha fazla yapmak istemediğimi anladım.”

1969’da ilk albümü olan Esoteric Circle’ı yayımlar. Aynı zamanda bu albüm ECM firması dışında yayımladığı tek albümdür. ECM’in kurucusu Manfred Eicher Garbarek’e kendisiyle çalışması için bir teklif yapar ve bundan sonra Garbarek’in albümleri bu firmayla özdeşleşir. Öyle ki bu birliktelik şu an 40. yılını doldurmuştur. 70 lerin başından başlayarak Garbarek’in müziği “world music” ya da “new age” olarak adlandırılır. Bunun sebebi, müziğindeki folklorik öğelerin diğer unsurlara baskın çıkmasından ileri gelmektedir. Müziğinin kökeninde Norveç halk şarkıları vardır. Ayrıca Hindistan, Pakistan, Tunus, Brezilya, Endonezya, Portekiz gibi ülkelerin halk müziğini de kendi müziği içerisine katmıştır. Garbarek’i caz tarihinin farklı bir noktasına yerleştiren şey de işte bu kültürlerden etkilenmiş olması ve üfleyişindeki sadelik ve yalınlıktır.

Jan Garbarek: “Sahneye çıkmak, ışıkların sönmesi, etrafta bir sessizlik ve işte günün en güzel kısmı…”